Wordt iemand die vernietigt bekender dan de schepper? Geen idee wie de Twin Towers heeft gemaakt, maar de naam van Mohammed Atta kennen we allemaal. In De vrouw die geeft Simone van Saarloos het voorbeeld van Herostratos, onder verwijzing naar het verhaal van Sarte. Deze Herostratos stichtte in 365 voor Christus brand in de tempel van Artemis in Efeze om zo beroemd te worden. Daar tegenover zet Van Saarloos haar hoofdpersoon Janine Vitafiel. In een poging om erkenning te krijgen voor juist het scheppen plant ze een daad van ‘creatieterrorisme’. De marathon van New York moet daarvoor het moment worden.
Creatiedrang
Vitafiel ‘krijgt’ van haar werk – ze is moleculair biologe – drie maanden vrij voor de voorbereiding op de marathon. Ze vat het idee op om met een boerka te gaan rennen. In plaats van een terrorist zal er een roodharige Hollandse tevoorschijn komen. Vitafiel is al met haar autobiografie bezig…
Grootse plannen, passend bij zo’n levenslustig type. Van Saarloos laat inderdaad geen gelegenheid voorbijgaan om dit aan haar lezers duidelijk te maken. Door de naam Vitafiel natuurlijk – wat ik in de klungelige opzichtigheid vooral een belediging voor de lezer vind. Maar verder ook in haar beroep: ze doet onderzoek naar sperma. Later raakt ze ook gefascineerd door een onderzoek om organen constant in de gaten te kunnen houden en waar nodig bij te sturen.
Levenslust, creatiedrang, maakbaarheid: daarmee is Janine Vitafiel wel te omschrijven:
Stel dat de mens eveneens van nature geschikt bleek om samen te leven; dat het gewoon een zaak was de juiste combinaties te ontdekken en die bijeen te zetten. Vredig samenleven kon dan gewoon in het lab worden getest en ontwikkeld. Dan waren de huidige regels en wetten niets meer dan manke concepten die het bestaan van de politiek moesten rechtvaardigen.
Denker
In De vrouw die vertelt Van Saarloos een boel. We volgen Vitafiel maanden door New York. We krijgen te horen waar ze gaat hardlopen, welke metrolijnen ze neemt en waar ze dan moet overstappen. Van Saarloos kent de stad en etaleert haar kennis graag. Maar het blijft vooral bij beschrijvingen van een buitenkant, wat het verhaal nog geen leven inblaast. Te vaak betoont ze zich een denker die iets belangrijks wil zeggen.
De vrouw die schiet misschien gewoon stilistisch tekort
Ze lardeert haar verhaal bijvoorbeeld met Betekenisvolle Zinnen als ‘Distantie toont slechts het eigen onvermogen om jezelf overal in terug te zien’. Verder stopt ze haar verhaal vol motieven opdat het de lezer niet zal ontgaan dat het hier gaat over creatie en leven. Het doet af en toe alleen zo geforceerd aan. Zo wordt iemands neus vergeleken met de ‘weldadige T-vorm van het vrouwelijk geslachtsdeel’. Nou ja, het inwendige deel dan. Als je het omkeert, althans. Zelfs met al deze extra uitleg zie ik het niet helemaal.
Tegelijk kreeg ik tijdens het lezen ook de indruk dat er ontzettend veel mist. Een roman hoeft uiteraard niet alles uit te spellen, maar Van Saarloos werkt te weinig uit. Haar ideeën blijven onafgemaakt, waardoor ik me herhaaldelijk afvroeg waar deze roman naartoe wilde. De vrouw die… ja wat eigenlijk? Hele passages zijn er ook waarvan me ontging waar ze toe dienden. Nu gebeurt dit vaker in romans, maar wanneer je je gaat afvragen wat een bepaalde scène in een verhaal doet, schiet het boek misschien gewoon stilistisch tekort.
Merkbaar moeite
Simone van Saarloos is filosoof en literatuurwetenschapper. Eerder schreef ze opiniestukken, columns en een pamflet. De vrouw die is haar prozadebuut en ik vraag me af of dit een gelukkig gekozen vorm is. In een roman wil ik niet alleen ideeën gepresenteerd krijgen, maar vooral een wereld op papier tot leven zien komen. Dit is niet eenvoudig en Van Saarloos heeft daar merkbaar alle moeite mee.
Na de brandstichting probeerden de Grieken om Herostratos’ naam uit de geschiedenisboeken te houden. Tevergeefs, maar een mooie poging om geen precedent te scheppen. Iemand die vernielt verdient inderdaad geen roem. Maar De vrouw die laat zien dat we ook niet alle scheppers hoeven te onthouden.
Simone van Saarloos – De vrouw die
paperback, 303 p.
1e dr. Nijgh & Van Ditmar