Ik ben er zo een, ja. Ieder jaar op de laatste tien dagen van het jaar herlees ik De avonden, een hoofdstuk voor elke dag. Of ik herluister, acht cd’s door Reve zelf voorgelezen. Hoe vaak ik het verhaal nu gehoord of gelezen heb, weet ik niet meer, maar minstens tien keer, waarschijnlijk wel vijftien keer. Herlezen is het echte lezen, zeggen sommigen. Dat klinkt wat pretentieus, maar ontegenzeggelijk is het waar dat ik er steeds weer wat nieuws in ontdek. Of dat ik oog krijg voor net weer wat anders in het verhaal. Dat zegt natuurlijk vooral wat over hoe ik in de loop van de jaren ben veranderd – het verhaal blijft hetzelfde. Dit jaar viel me ineens een detail op, waar ik gek genoeg niet eerder op lette.
Elke avond gaat Frits van Egters langs bij vrienden. De personen die model hebben gestaan voor de personages herinneren zich dit uit de werkelijkheid. De jonge Reve – Van het Reve – deed dat ook en eens in de zoveel tijd kwam hij bij je aan. In de roman gaat Frits op 27 december naar de film en komt daar zijn vriend Maurits tegen. Na afloop gaan ze nog langs bij Maurtis thuis.
Hij leidde Frits in volkomen duisternis een kamer binnen, sloot de deur en stak licht aan. ‘Nou moet je niet zeggen: mensenlucht,’ zei hij. ‘Dat is afgezaagd.’
Ze stonden in een klein vierkant kamertje met donker behang. Er stonden een opklapbed, twee stoelen en schuin in de hoek een schrijftafel. Aan de muur hingen gedrukte teksten van gedichten en een masker van papier maché.
Masker
In de biografie van Nop Maas, Kroniek van een schuldig leven, lees ik dat de omschrijving perfect kopt met de kamer van Wouter Wagener, een schoolgenoot van Reve, op wie het personage Maurits Duivenis gebaseerd is. Aan het masker zit volgens Maas een verhaal vast. Het was van een oudere leerling op school die het had van een toneelstuk waarin hij speelde. Deze jongen, Lucas Swaab, werd in de oorlog weggehaald en het masker bleef achter bij Wagener.
In 1933 nam het Vossius Gymnasium het gebouw in de Messchaertstraat in gebruik waar het nog altijd gevestigd is. Om dit te vieren werd in de stadsschouwburg het klassieke stuk Philoktetes van Sophokles opgevoerd. De maskers voor dit toneelstuk werden gemaakt door beeldhouwer Hildo Krop. Voor de figuren van Neoptolemos, Odysseus, schipper maakte Krop een masker. Ook het koor droeg maskers, waarvoor hij er twintig maakte. In het Hildo Krop Museum in Steenwijk zijn de gipsen modellen van de vier maskers te zien; de meeste maskers zelf zijn waarschijnlijk verloren gegaan, volgens het digitaal kenniscentrum Hildo Krop.
Maar bij Wagener hing er halverwege de jaren veertig dus nog zo’n masker aan de muur. Toeval wil dat er jarenlang ook zo’n toneelmasker, die voor het koor, op onze boekenkast heeft gestaan. Zou zo’n koormasker het masker zijn dat hier in De avonden een figurantenrolletje heeft bij Maurits thuis?
Simon van het Reve – De avonden | harde kaft (zonder stofomslag), 242 p. | 1e dr. De Bezige Bij Nop Maas – Gerard Reve. Kroniek van een schuldig leven. 1 De vroege jaren 1923 – 1962 | gebonden, 732 p. | 1e dr. Van Oorschot