‘Waarom zijn we zo gemaakt dat we de wereld niet verdragen?’ Ada vraagt het zich af wanneer een pasgeboren puppy moeite heeft met overleven omdat hij verstoten is door de moeder. Een opmerkelijk moment waarin ze iets van gevoel toelaat – haar vader en zij waren immers rouwdouwers. Ada jankt niet, zoals ze het zelf zegt, in tegenstelling tot haar broertje Broos. Deze levenshouding van Ada wordt in het debuut Rouwdouwers van Falun Ellie Koos op de proef gesteld – dat voel je aan alles. Ik kreeg deze roman getipt en hoewel ik aanvankelijk nog enige reserves had, vond ik het steeds beter worden.
Rouwdouwers vertelt het verhaal van een jonge vrouw die zich heeft moeten ontworstelen aan een jeugd van armoede en een een een hardhandige opvoeding door haar vader. Na het overlijden van hun moeder blijven Broos en Ada met hem achter. De passages waarin deze opvoeding beschreven wordt, vond ik niet de sterkste. Het is tragisch en schrijnend, hoe de vader zijn kinderen weerbaar probeert te maken, maar sommige gebeurtenissen worden beschreven op een manier die de roman doet scheren langs het tragikomische – een genre waar ik weinig van moet hebben.
Niet verzuipen
Veel sterker zijn de terugblikken waarin Ada haar milieu ontvlucht. Na haar mavo werkt ze als hovenier en later in de vleesverwerking. Via een toevallige ontmoeting met kunststudent Frédérique schrijft Ada zich ook in voor die opleiding. Mooi beschrijft Koos de verschillen tussen rijkeluisdochter Frédérique en Ada. Voor de een is geld nooit een probleem en is er om de haverklap een vliegtuig naar een residentie, tentoonstelling of iets anders om haar cv mee op te leuken. Ada is niet anders gewend dan noest doorwerken – het hoeft niet te verbazen dat ze voor houtbewerking kiest. Met tegenzin sluit ze een studielening af. Haar vader had haar immers geleerd dat je nooit schulden moet aangaan en vilein bevestigt Ada dit wanneer ze sneert over de veranderende voorwaarden. Opeens moeten studenten veel meer rente betalen over deze lening.De blindheid voor haar eigen bevoorrechte positie maakt Frédérique een fijn ergerlijk personage. Op een natuurlijke manier heeft ze de taal en zeden van de kunstwereld zich eigen gemaakt. Ada daarentegen heeft altijd maar in overlevingsmodus gestaan en voelt zich een vreemde in deze nieuwe wereld. Ze blijft zich verbazen over het eindeloze ‘gezanik’. ‘Alles wat gezegd wordt is waardevol. Alles wat je voelt en wil delen verdient aandacht. Het is een pierenbadje waarin nooit iemand leert zwemmen. Ze leren alleen heel goed lullen over op welke manieren ze allemaal niet kunnen zwemmen.’ Een schok voor iemand naar wie nooit geluisterd is en wie aan het einde van de dag weer terug moet naar de stacaravan waar ze met haar vader en broertje woont. Een schok voor wie door haar vader eindeloos is afgebeuld om niet in het water te verzuipen – letterlijk. Koos beschrijft de klassenmigratie sterk, ongetwijfeld puttend uit eigen ervaring.
Sowieso goed geschreven
De passages over Ada’s jeugd en de kunstopleiding zijn herinneringen verteld vanuit Spanje. Ada bevindt zich op een verlaten creatieve broedplaats. De enige andere aanwezige is de Spanjaard Molina met wie ze nauwelijks een woord kan wisselen en zijn twee honden. Af en toe maakt ze nog iets van hout, ze helpt Molina met hakken en ze wandelt met de honden Bella en Lutien voor wie ze een grote genegenheid voelt. ‘s avonds kijken zij en Molina zwijgzaam in het vuur. De relatie tussen Ada en Molina en zijn honden spiegelt de relatie tussen haar, haar vader en haar broertje.Ada wenst geen contact meer met anderen, maar ze richt zich in haar verhaal tot een ‘jij’: haar broertje aan wie ze rekenschap verschuldigd is. Beetje bij beetje ontvouwt Koos dat er iets gebeurd is om rekenschap over af te leggen. Samen met haar vader vormde Ada een tweemanschap van rouwdouwers dat zich uiteindelijk tegen haar broertje Broos keerde. Wanneer hij gepest wordt op school slaat Ada de pesters in elkaar, maar tegelijk vindt ze het ook de schuld van Broos zelf dat hij zo’n gemakkelijk doelwit is.
Hoe verder ik las in Rouwdouwers hoe mooier ik het vond. Pijn en spijt worden voelbaar, zowel voor Ada als de lezer – mijn aanvankelijke reserves verdwenen geheel. Maandagavond maakt Falun Ellie Koos kans op de Libris Literatuurprijs; Rouwdouwers is een van de zes genomineerde romans. Ook op de shortlist staat In het oog van Marijke Schermer, een roman die ik de winst zeer gun. Maar mocht Falun Ellie Koos winnen, dan vind ik het geen gekke keuze. Het einde van Rouwdouwers ontroert en dat betekent dat het sowieso goed geschreven is.
Falun Ellie Koos – Rouwdouwers | paperback, 240 p. | 1e dr. Atlas Contact