‘Amerikaanse onderzoekers volgden twintig jaar lang een groep van achthonderd kinderen. Wat blijkt? Je gedrag als kleine dreumes voorspelt je prestaties op latere leeftijd,’ las ik onlangs in de krant. Zou het werkelijk? Hoeveel is maakbaar? Of ligt alles al vast vanaf het begin? Niña Weijers schreef over deze vragen haar debuutroman De consequenties.
Die titel verwijst naar een anekdote over een hangbrug in de VS:
‘De Tacoma Narrows Bridge was in 1940 de op twee na langste brug ter wereld, maar vier maanden nadat hij was geopend stortte hij in. Iets in die brug was verkeerd gebouwd, waardoor hij bij een bepaalde winkracht begon te deinen. Toen het op een bepaalde dag echt hard begon te waaien veranderde het hele wegdek in een golfbeweging. Er is een filmopname van gemaakt. Steeds woester gaat die brug tekeer, aangewakkerd door zijn eigen beweging. Stel je voor: asfalt en beton, vloeibaar als water. Uiteindelijk stort die brug natuurlijk in elkaar. Zoiets kan niet vrijblijvend blijven zwiepen.’
[…] ‘Mijn punt is,’ zei Minnie, ‘dat die brug eigenlijk al ingestort was op het moment dat de bouwkundige een rekenfout maakte, zie je? De consequenties waren verankerd in het ontwerp.’
Conceptuele kunst
In De consequenties volgen we Minnie Panis, een succesvolle jonge kunstenares. Ze maakt haar leven tot inzet van haar conceptuele kunst. Zo fotografeert ze voor haar project Bestaat Minnie Panis? anderhalf jaar lang haar afval; voor Nothing personal verkoopt ze haar hele bezit – de zoektocht naar identiteit is een constante in haar werk.
Niña Weijers beschrijft het leven in de kunstwereld sterk. Uiteraard zijn het verzonnen projecten van Panis, maar Weijers hanteert op prachtige wijze het opgeblazen jargon dat bij moderne kunst schijnt te horen. En behalve verzonnen kunstprojecten zijn er talloze verwijzingen naar bestaande kunstenaars, van de Nederlander Bas Jan Ader tot Marina Abramović met haar performance The artist is present waarbij bezoekers in het MoMA tegenover haar konden plaats nemen om haar in de ogen te kijken.
Ontwerp
Kijken, identiteit, bestaan en niet bestaan: het zijn de centrale thema’s waar de roman om draait, overigens zonder dat Weijers daar al te stellige dingen over te zeggen heeft – gelukkig maar. Gaat het in het eerste deel van de roman vooral over een nieuw kunstproject van Minnie waarbij ze zichzelf laat achtervolgen door een fotograaf, in het tweede deel lezen we over haar geboorte en kinderjaren.
Weijers is auteur om te blijven volgen. Wat een fijne ontdekking!
Minnie is vernoemd naar een eerder doodgeboren kindje van haar ouders. Zijzelf is veel te vroeg geboren en heeft de eerste maanden in een couveuse gelegen onder constante observatie. Hoe heeft dit zijn weerslag gekregen op haar identiteit? En waarom wil ze zo graag verdwijnen, zich onttrekken aan de aandacht van anderen? Lag dat al verankerd in haar ‘ontwerp’, net als bij de Tacoma Bridge?
Weersomstandigheden
In het tweede deel van de roman waarin haar jeugd beschreven wordt, verliest De consequenties iets van de kracht en vaart uit het begin. Desalniettemin is het een zeer sterk debuut, goed geschreven ook. Met regelmaat kom je zinnen tegen die je zou kunnen onderstrepen, zoals:
Het probleem met regels is dat mensen zichzelf graag voorhouden dat ze rekbaar zijn. Dit geldt nog het meest voor zelf opgelegde regels, waarbij de regulerende macht hopeloos verstrikt raakt met degene die ze dient na te leven.
Of:
Het menselijk lichaam heeft een merkwaardige kortzichtigheid waar het verliefdheid en weersomstanigheden betreft: het denkt dat de huidige toestand altijd zal blijven voortbestaan en steekt niets, maar dan ook niets op van het verleden, dat misschien wel iets roept, maar dan toch tegen de wind in.
Iedereen die op een kantoor werkt, weet dat dit niet zo is. Laat het een mooie zomerdag zijn en geheid dat iemand begint over de slechte verwachtingen voor over twee dagen, wanneer het uitgerekend weekend is. Het zijn wijsheden zonder dat ze nou per sé waar hoeven te zijn. Hun functie ligt meer binnen het verhaal zelf, in die zin dat ze haast achteloos vooruit wijzen en de logica binnen deze roman weergeven.
Een paar maanden geleden schreef ik dat Joost de Vries de interessantste schrijver van zijn generatie was. Maar toen had ik Weijers nog niet gelezen. Met slechts één boek is het misschien wat voorbarig, maar Niña Weijers laat met De consequenties zien dat ze ook in aanmerking kan komen voor dat predicaat. In ieder geval is ze een auteur om te blijven volgen. Wat een fijne ontdekking!
Niña Weijers – De consequenties
paperback, 287p.
8e dr. Atlas Contact