Onverwerkt verleden

Over Noodweer van Marijke Schermer

Marijke Schermer - NoodweerHet gebeurt niet vaak, maar soms lees je een boek waarvan je meteen weet dat het goed is. Noodweer van Marijke Schermer is zo’n boek. Als lezer val je midden in het verhaal en je voelt meteen dat het onder spanning staat. Met haar precieze stijl heeft Schermer in niet meer dan 160 pagina’s een verhaal weten te schrijven dat me nog lang bij zal blijven.

In de haast waarmee Emilia en Bruch in het eerste hoofdstuk naar de schouwburg rijden wordt al veel duidelijk over hoe het tussen hen gaat. Kleine irritaties tijdens het napraten over het stuk A streetcar named desire; haast achteloze zinnetjes krijgen de lading van een tijdbom. ‘Een vrouw moet na haar vijfenveertigste drie keer nadenken voor ze overboord zet wat ze heeft.’ Emilia is nog geen vijfenveertig, maar ze zit er niet ver vanaf. Er moet haast wel iets gaan barsten, de vraag is alleen: wanneer?

De gemiddelde mens

Emilia werkt als statistica bij een klein onderzoeksbureau dat ze met drie medestudenten heeft opgericht. Haar interesse gaat uit naar het werk van Adolphe Quetelet, die de gemiddelde mens, l’homme moyen, onderzocht. Hoe kunnen cijfers de werkelijkheid beïnvloeden? Welke meetwaarden worden in het onderzoek wel gebruikt en wat zijn de outliers, de afwijkende cijfers die buiten beschouwing worden gelaten? Outliers kunnen meetfouten zijn, maar ook uitzonderlijke gebeurtenissen. Of je ze mee laat tellen voor de definitie van wat ‘normaal’ is, is een keuze.

Een onverwachte omhelzing – iemand legt van achter een hand over Emilia’s ogen: raad eens wie ik ben? – roept een onverwerkt verleden op. Emilia draagt een geheim mee, een gebeurtenis die ze altijd voor Bruch verzwegen heeft. Het zou Bruchs beeld van haar anders te veel bepaald hebben in hun nog erg prille relatie. Een outlier, dat was het, besloot Emilia destijds. Maar is die keuze nog houdbaar? Als ze het nu alsnog besluit te vertellen, zou het eigenlijk over iets anders gaan.

Het zal gaan over het waarom van het verzwijgen in plaats van over de gebeurtenis zelf. Het zal gaan over de vraag waarom ze het nu dan ineens wel vertelt, over de vraag wat er met haar aan de hand is, nu, dat ze dat doet.

Marijke Schermer plaatst Emilia voor een onmogelijk probleem: had ze het destijds moeten vertellen met het risico dat Bruch haar anders ging zien? Kan ze het nu alsnog vertellen? Of is blijven zwijgen ook nog altijd een optie, ook nu hun relatie onder druk staat? Want is echte intimiteit mogelijk met zo’n verzwegen verleden? Schermer werpt vragen op zonder antwoorden te geven. Niet dat dat erg is. ‘Je kan natuurlijk wel wijzer worden over de vraag  zonder dat je tot een eensluidend antwoord bent gekomen,’ zei Marijke Schermer daarover in gesprek met Jeroen van Kan.

Prachtig natuurlijke taal

De crisis die Emilia doormaakt raakt meerdere gebieden: haar trauma, haar huwelijk, haar werk, haar kinderen en de aanhoudende dreiging van het stijgende water dat hun buitendijkse huis bedreigt. Alles lijkt haar te veel te worden. Terwijl Bruch hun huis probeert te beschermen tegen het aanhoudende noodweer, hangt Emilia, tot niets meer in staat, in het huis. Schermer beschrijft het met mededogen en veel inlevingsvermogen.

Marijke Schermer weet precies welk verhaal ze wil vertellen en doet precies dát

Schitterend aan Noodweer is ook de stijl, die niet zozeer zit in fraaie woorden, maar in de eenvoud waarmee Schermer inzicht in haar personages toont: ‘Osip heeft ook altijd veel beter in haar armen gepast dan Leo. Dat verschil heeft geen invloed op de diepte van haar liefde maar wel op de op bereikbaarheid van dat gevoel.’ Zo staan er meer zinnen die in al hun eenvoud heel veel te zeggen hebben. Trouwens, de dialogen die Schermer schrijft zijn ook heel sterk. Prachtig natuurlijke taal, telefoongesprekken van halve zinnen, mensen die elkaar in de rede vallen. Ongetwijfeld is dit toe te schrijven aan Schermers achtergrond als toneelschrijfster.

Boeken als Noodweer worden niet vaak geschreven. Het is een roman met de kwaliteiten van een kort verhaal waarin alles goed is. Marijke Schermer weet precies welk verhaal ze wil vertellen en doet precies dát. Het is een boek over pijn en Schermer maakt haar lezers deelgenoot. Je leest Noodweer met een knoop in je maag. Ik kan niet anders zeggen: zeldzaam goed!

Marijke Schermer – Noodweer
paperback, 159p.
1e dr. Van Oorschot

2 gedachten aan “Onverwerkt verleden”

  1. Grappig dat we deze ongeveer tegelijk hebben gelezen en ervan genoten. Op 15 februari bloggen we erover met de boekenclub ‘Een perfecte dag voor literatuur’.
    De presentator van VPRO Boeken heet trouwens Jeroen van Kan.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte