De feestdagen, het einde van het jaar – vaak een synoniem voor gezelligheid. Weken voor kerst hoor je Chris Rea al onderweg zijn naar huis. Dikke pakken sneeuw denk je er vanzelf al bij, en wanneer hij dan eindelijk thuis zal aankomen wéét je dat er kaarsjes branden achter half beslagen ramen. Misschien spint er ook nog wel een poes ergens in een vensterbank.
Maar niet elk huis is even hygge als dat uit het gemiddelde kerstliedje. De novelle Een bezoek van Maeve Brennan begint in de trein naar Dublin. Anastasia King is onderweg naar haar oma die ze al jaren niet meer gezien heeft, maar je voorvoelt meteen dat het onthaal niet al te warm zal zijn. Wanneer Anastasia het raam van de trein schoonveegt om naar buiten te kijken ziet ze veelzeggend genoeg weinig meer dan een paar ‘verdwaalde lichten […] vervaagd door de regen’.
Na het overlijden van haar moeder hoopt Anastasia bij haar oma, de moeder van haar eveneens overleden vader, te kunnen wonen. De familiebanden blijken echter flink bekoeld. Brennan geeft dat mooi subtiel weer door niet te schrijven ‘grootmoeder’ of ‘haar grootmoeder’, maar ‘de grootmoeder’; met een lidwoord dat een functie aangeeft en niet een relatie. De grootmoeder laat er geen misverstand over bestaan: voor Anastasia is dit geen verblijf, maar een bezoek.
Spiegel voor de leegte
Twee jaar geleden verscheen de verhalenbundel De twaalfjarige bruiloft bij Athenaeum—Polak & Van Gennep waarmee de Ierse schrijfster Maeve Brennan (1917 – 1993) opnieuw geïntroduceerd werd in Nederland. Op haar zeventiende verhuisde Brennan met haar ouders naar de Verenigde Staten, waar ze zich altijd een buitenstaander zou blijven voelen. Ze kwam te werken bij Harper’s Bazaar en The New Yorker en in die tijd maakte ze naam als schrijfster. Haar faam was echter niet van lange duur. In de jaren zeventig begon ze aan waanvoorstellingen te lijden, woonde overal en nergens en toen ze in een verpleeghuis stierf wist niemand meer wie ze was.
Met dit in het achterhoofd is het niet zo moeilijk om zinnen als de onderstaande op Brennans eigen leven te betrekken. En dat maakt Een bezoek schrijnend, helemaal als buiten de kerstgezelligheid je toeschreeuwt.
Thuis is een plaats in de wereld der gedachten. Als die plaats leeg is, knaagt hij aan je. Knagende pijn veroorzaakt door herinneringen, gezichten en plaatsen en vervlogen tijden. Geliefde beelden komen tegen je zin boven, vormen een spiegel voor de leegte.
Maeve Brennan - Een bezoek | vert. Rosalie Witsen | paperback, 96p. | 1e dr. Athenaeum—Polak & Van Gennep