Aan het begin van Glorie, het fenomenale debuut van de Vlaamse schrijfster Patricia Jozef, vindt een toevallige ontmoeting plaats. Achteloos staat het er allemaal. Marcel Jacobs ontmoet in een viswinkel een oude bekende.
‘En, what’s up?’ vraagt hij dan […] Mijn zwaardvis wordt ingepakt, ik betaal en zeg: ‘I’m in between jobs.’
‘Super.’
Wat dan weer zo super is aan die ellende, krijg ik niet te horen.
Een doodgewone zin, maar Patricia Jozef schrijft hem terecht op. Want het is werkelijk verbazingwekkend hoeveel mensen denken dat werkloos zijn wel prettig is. Alsof het in het Engels niet ‘unemployment’ heet, maar ‘funemployment’. Alsof, zo las ik een tijdje geleden in The Atlantic, langdurige werkloosheid niet verwoestende psychologische gevolgen heeft – vergelijkbaar met het verliezen van je geliefde. Misschien lees ik er wat veel in, maar dat dus allemaal in zo’n eenvoudig zin.
Verzonnen cv
Om eindelijk aan zijn werkloosheid te ontkomen, besluit Marcel zijn cv bij elkaar te verzinnen. Het levert hem zowaar een baan op als eventmanager op de Teniersacademie. Met verve praat hij zich binnen door het droppen van de juiste namen en wat goede buzzwords. Wat volgt is een scherpe satire op het kunstonderwijs waar de bureaucratie belangrijker is dan de kunst waarin de studenten geschoold moeten worden.
Patricia Jozef heeft met Glorie – en laat ik daarvan het belang ook maar eens benadrukken – gewoon een ontzettend leuk boek geschreven
Rusteloos blijven en ontwikkelen voorbij de geaccepteerde normen. Internationalisering van het kunstonderwijs. Congressen met veel reflectie en discursiviteit. En kunst is natuurlijk onderzoek. Jozef weet deze gemeenplaatsen uit de kunstbeschouwing prachtig te combineren met het jargon van de zoveelste onderwijsvernieuwing. Zo wordt er op een onderwijsdag gebrainstormd over trajectschijven en opleidingsonderdelen, afgekort tot olod. Wat gewoon ‘vak’ betekent.
Met Marcel leert ook de lezer de wereld van de kunstacademie kennen, waarin de verhoudingen tussen de verschillende docenten, de directeur Herman Bubber en de humanresourcesmanager Sarma Pijl langzaam duidelijk worden. Ondertussen moet Marcel zijn verzonnen status in de kunstwereld waarmaken met het organiseren van het congres The artist as a researcher. Privé heeft Marcel daar ook nog de verzorging voor zijn bejaarde moeder bij.
‘Het Sarmawijf’
Het tweede deel van Glorie beschrijft het congres, georganiseerd in Berlijn, door de blik van kunstenares Bodine Bourdeaud’hui. Met gezonde tegenzin heeft ze de uitnodiging aangenomen, uit vrees dat ze anders helemaal nooit meer uit huis zou komen. Na een succesvolle beginperiode heeft ze nu meer moeite met haar werk. Ze vraagt zich af of het moederschap te combineren is met een kunstpraktijk. ‘Hoe het leven van de ene op de andere dag kan vernauwen van Brussel- Kassel- Venetië tot Badkamer- Keuken- Verzorgingstafel.’
Voerde in het eerste deel van Glorie de subtiele humor van de satire nog de boventoon, in het tweede deel is de toon vileiner. Messcherp beziet Bodine de gedragingen van de mensen om haar heen en voorziet ze die van bijtend commentaar.
Sommige vrouwen denken het opportunisme van hun mannelijke evenknie te moeten kopiëren in naam van een rudimentair idee van feminisme. In naam daarvan vindt Sarma het gerechtvaardigd Marcel uit de weg te ruimen om voor zichzelf plaats te maken.
Het is een schrale troost dat ze nooit meer zal betekenen in het leven dan haar eigen individuele overwinningen, besmet door drift. Maar blind. Het soort mens waar ik me niet mee wil inlaten.
Het zijn passages die laten zien hoe fijn het is om een auteur te lezen die goed kan kijken – en het stilistisch vermogen heeft om dat ook op te schrijven. Wat Glorie een feest maakt om te lezen is dat zowat iedere pagina zulk moois te bieden heeft. Ik kan me zo snel niet een boek herinneren waarbij je zo veel streepjes in de kantlijn kunt zetten. Het is dan ook een fantastische vondst van Patricia Jozef om Bodine op de terugweg met Herman, ‘het Sarmawijf’ en docent Jerome op te schepen. Het geeft haar alle gelegenheid om Bodine zich subliem aan haar reisgenoten te laten ergeren.
Afbeelding
Behalve een satire op de hoogdravendheden uit de kunstwereld en het onderwijs met bijbehorende ambitieuze humanresourcesmanager, is Glorie ook een intelligente roman over kunst, familiebanden, moederschap, de vrouwelijke seksualiteit in het algemeen, identiteit en de perceptie van anderen daarvan.
Niet alleen Marcel maakt gebruik van een opgepoetst cv om een ander beeld van zichzelf te creëren, ook Bodine’s imago is bemiddeld. Ze kleedt zich met hakken, een mantelpak en een bril met ongeslepen glazen. Haar werk bestaat niet uit schilderijen maar de fotografische afbeelding van haar schilderijen. Het zijn vervolgens de kunstpausen geweest die een gelaagd en filosofisch discours om haar en haar werk hebben gevormd.
Je zou misschien bijna gaan vrezen dat de roman bezwijkt onder dit alles, maar niets is minder waar. Sterker nog, Patricia Jozef heeft met Glorie – en laat ik daarvan het belang ook maar eens benadrukken – gewoon een ontzettend leuk boek geschreven. Dus als je volgende week dan toch een Vlaamse schrijfster gaat lezen, laat dat boekenweekgeschenk zitten en lees Patricia Jozef.
Patricia Jozef - Glorie | 255p. harde kaft | 1e dr. De Geus
Je maakt mij nieuwsgierig met je recensie, ik zet het boek op mijn lijstje, dank!
Doen hoor! Ik heb de laatste tijd net iets te veel boeken die ik met tegenzin uit moet lezen en bij Glorie weet je weer waarom je zo van boeken houdt.
Wat een fijn geschreven recensie én je maakt me heel nieuwsgierig naar Glorie. Ik had nog niet van dit boek gehoord, maar hij gaat direct op mijn verlanglijstje :)
Dank, Marcia. Is Jozef ook in Vlaanderen zo onbekend? Ik dacht dat alleen de Nederlandse pers haar volledig links heeft laten liggen.
Je maakt me wel heel nieuwsgierig met je recensie, ik ga deze meteen lezen als ik de tijd heb. Die kritiek op de kunstwereld doet me wel een beetje denken aan De Kaart en het Gebied van Houellebecq, daarin vond ik de satire ook al erg lekker weglezen, dus ik kan me haast niet voorstellen dat ik dit niets zou vinden.
De kaart en het gebied heb ik niet meer zo scherp in mijn hoofd, maar ik had niet gelijk de associatie. Ook een satire inderdaad, maar Houellebecq heeft een veel zwarter beeld van de mens en de wereld. Glorie leest zeker lekker weg, dus máák tijd zou ik zeggen ;-). Ben benieuwd wat je ervan vindt.