Het boekenblog van The Guardian vroeg laatst aan zijn lezers: hoe doen jullie het – boekenlegger of ezelsoor? Zelf ben ik een fervent boekenleggergebruiker – vaak een echte, maar anders kunnen brieven of snippers papier ook goed dienstdoen. Ik houd mijn boeken graag mooi, vouw niet en breek geen ruggen; hooguit zet ik kleine streepjes met potlood bij sommige passages. De charme van een doorleefd uiterlijk en aantekeningen ontgaat mij voor een goed deel, maar toen ik las over volgeschreven boek S. werd de bibliofiel in mij toch wel enthousiast.
S. is een verhaal in een verhaal, of beter: een boek in een boek. En hoewel er een aardige e-bookversie van is, is het echt een boek dat je analoog moet hebben. Je krijgt namelijk een mooie cassette met een mysterieuze S erop en een zegel dat je moet verbreken om het te kunnen lezen. Als je het boek uit de cassette haalt, blijk je een oud bibliotheekboek in handen te hebben, compleet met uitleenstempels: The ship of Theseus van V.M. Straka.
Dat bibliotheekboek, The ship of Theseus, is het eerste verhaal; het tweede verhaal speelt zich af in de marges in korte aantekeningen. Het bibliotheekboek is van Eric, promovendus aan de Pollard State University, die onderzoek doet naar Straka. Wanneer hij zijn boek in de bibliotheek laat liggen, wordt het gevonden door Jen en zij laat een notitie erin achter – het begin van een steeds uitgebreidere correspondentie in de marges. Het schitterende aan dit boek is dat alle aantekeningen en tekeningetjes ook echt in facsimile van een handschrift zijn en de foto’s, ansichtkaarten en zelfs een servetje ‘echt’ zijn.
Ship of Theseus
Ship of theseus is een roman over S., een man op zoek naar zijn identiteit. Hij spoelt aan het begin van het verhaal ergens aan maar waar hij is of zelfs maar wie, weet hij niet. Hij vermoedt een connectie met een vrouw die hij in een herberg ontmoet, maar voor hij meer over haar en zichzelf kan uitvinden, wordt hij meegenomen op een schip.
Het schip moet al vaak averij hebben opgelopen, want het is al talloze keren gerepareerd. S. zal in het verhaal nog een keer terugkeren op het schip, maar ook dan ziet het er weer geheel anders uit. Het is de letterlijke uitwerking van de filosofische vraag waar het boek zijn titel aan ontleent: als alle onderdelen van het schip vervangen zijn, is het dan nog wel hetzelfde schip?
De zoektocht van S. naar zijn identiteit wordt voortgestuwd door de jacht op twee anderen: Sola, de vrouw die hij meent eerder te hebben gezien en de misdadiger Vévoda. De tocht brengt S. afwisselend in dorpen en steden en weer op het schip. En terwijl S. dichterbij Vévoda probeert te komen, zitten de agenten van Vévoda S. op de hielen.
De wereld van S.
Eigenlijk is het boek een grote puzzel, die vele lezers ooit hopen op te lossen
Het spannende van het boek zit hem niet zozeer in het verhaal The ship of Theseus, maar in de aantekeningen. Eric en Jen gaan in verschillende keren door het boek heen – aangegeven met verschillende pennen. Als lezer krijg je latere aantekeningen tegelijk met de eerdere te lezen. Het stelt je niet alleen voor de vraag wat de handigste manier is om dit boek te lezen, maar ook hoe je wijs uit moet worden uit deze latere aantekeningen bij je eerste lezing.
Gaandeweg worden de aantekeningen ook persoonlijker en – dat zat er natuurlijk dik in – de twee worden verliefd. Tegelijk krijg je ook steeds meer te weten over hun achtergrond én wat er zich rond hun lezen afspeelt. Zoals S. in het verhaal wordt opgejaagd, worden Jen en Eric dat ook. Je leest hun reacties op de gebeurtenissen maar wát hen precies overkomt wordt nergens beschreven; de lezer kan hooguit raden.
Het mooie is dat Abrams en Dorst de wereld van S. niet beperken tot het boek, maar er een heel multimediaal spel voor lezers van hebben gemaakt. Zo is er ook nog een weblog van Jen, en je kunt je ook afvragen of sommige van de ‘lezersblogs’ niet ook eigenlijk bij het boek horen. Dit naast een ‘officiële’ site als Eotvos Wheel, met in de html ook nog extra codes voor het boek, of Radio Straka.
Eigenlijk is het boek een grote puzzel, die vele lezers ooit hopen op te lossen. Doug Dorst:
There is a scenario that, to my way of thinking, makes everything come together. I’m not going to share that, but I thought it was essential for me to have it, because otherwise you’re just making stuff up. And it was a challenge to do that, to make everything hang together such that a particular solution is possible.
Veel in het boek hangt met elkaar samen – vooral als je het echt graag wilt. Het boek nodigt jou als lezer ook uit om mee te doen met dit spel en velen doen dat dan ook. Sommige lezers komen met ideeën die naar mijn smaak iets te ver gezocht zijn, als eerste nog wel Jen en Eric. Maar of er ook een sluitende theorie is? Ik betwijfel het eigenlijk. Maar misschien heb ik ook wel te snel opgegeven.
De prachtige uitgave doet denken aan hoe de boeken van Mark Z. Danielewski worden uitgegeven – met zo veel zorg, alles klopt. Het maakt S. een schitterend werk, in dit geval juist doordat de lezers er driftig in hebben zitten schrijven.
J.J. Abrams en Doug Dorst - S. | hardcover, 457 p. | 3e dr. Mulholland Books