Boland kan me de bout hachelen

Over de vertalingen van Anna Karenina

Tolstoj Anna Karenina Russische BibliotheekUit uniformiteitsoverwegingen kocht ik Anna Karenina in de uitgave van Van Oorschots Russische Bibliotheek. Dat betekent niet alleen kiezen voor een bepaalde uitvoering, maar ook voor een bepaalde vertaling, in dit geval die van Wils Huisman uit 1965. Een al wat oudere vertaling dus, terwijl Hans Boland voor Athenaeums Perpetuareeks in 2017 een geheel nieuwe vertaling maakte. Hij schreef zelfs een begeleidend boekje bij zijn vertaling: Hij kan me de bout hachelen met zijn vorstendommetje.

Een vertaling die veel lof kreeg, en die naar zijn eigen zeggen veel beter is, ook dan de vertaling van Laurens Reedijk uit 1990. Als voorbeeld geeft Boland de eerste zin, die bij hem luidt:

Gelukkige gezinnen lijken allemaal op elkaar, maar een ongelukkig gezin is altijd ongelukkig op zijn eigen manier.

Vergelijk dat dan eens met hoe Huisman het vertaalde (en ook Reedijk, trouwens): ‘Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, elk ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen wijze.’ Volgens Boland kon Tolstoj niet anders dan (het Russische equivalent van) ‘Alle gelukkige gezinnen…’ schrijven, omdat het Russisch dat ‘allemaal’ uit zijn vertaling niet heeft. En Boland vindt dat je in vertaling de mogelijkheid die het Nederlands je biedt moet gebruiken, omdat dit ‘allemaal’ beter past bij onze spreektaal.

Nu las ik dus de vertaling van Wils Huisman en ik geef toe, die is hier en daar een tikje stijf of licht ouderwets. We zouden nu inderdaad eerder ‘op zijn eigen manier’ zeggen dan ‘op zijn eigen wijze’. Ook is de spelling nog ouderwets, maar daar lees je gemakkelijk doorheen. Het maakt dat deze vertaling ook nu nog alleszins prima en vlot leesbaar is.

Leest als een trein

Ik vond Kitty wel al snel een echte dramaqueen met haar heftige emoties. Niet alleen vanwege haar gemiste huwelijk met Wronski. Wanneer ze in het buitenland een ander meisje ontmoet met wie ze het goed kan vinden, zegt ze al snel ‘Ik houd van je’. Was Kitty echt zo, of lag dit aan de vertaling? Ik pakte Bolands Anna Karenina er maar eens bij, maar ook daar hield Kitty meteen van Varinka.

Lev Tolstoi Anna Karenina Perpetua Hans BolandNu ik die vertaling toch in handen had, was ik wel even benieuwd wat ik miste met mijn vertaling uit de jaren zestig. Ik las verder in Boland van waar ik in Huisman gebleven was. En ik moet zeggen, Hans Bolands Nederlands is inderdaad moderner. Maar ik moet ook zeggen: vreselijk soepel is zijn moderne Nederlands nu ook weer niet. Zijn vertaling is herhaaldelijk geprezen met ‘leest als een trein’ (toepasselijke vergelijking voor deze roman natuurlijk), maar dit was toch niet direct mijn ervaring.

Bij sommige passages legde ik beide vertalingen naast elkaar voor een direct vergelijk. Wat opvalt is dat werkelijk geen zin hetzelfde is. Soms had Boland een wat vlotter lezende zinsconstructie (hij verdeelt Tolstojs lange zinnen nogal eens in verschillende kortere), maar lang niet altijd. Het kwam op mij over alsof hij zo zijn best had gedaan om te bewijzen dat een nieuwe vertaling nodig was, dat hij zich in bochten moest wringen om er een andere zin van te maken dan Wils Huisman had gedaan.

Voor de goede orde: een slechte vertaling is het niet, maar hij houdt zich vaak genoeg niet aan zijn eigen voornemen om zich aan de Nederlandse spreektaal te houden. Misschien praat ik te veel met de verkeerde mensen, maar ik heb nog nooit iemand ‘kouten’ horen zeggen. Elders bestaat Boland het om te schrijven dat Karenin iemand ‘gemelijk naoogde’. Quoi? Inderdaad! Die Boland kan me de bout hachelen met zijn spreektaal. Ik keerde weer terug naar mijn Russische Bibliotheek-uitgave. Die ook nog eens veel lekkerder in de hand lag.

2 gedachten aan “Boland kan me de bout hachelen”

  1. Het verbaast me niks dat het niet botert tussen jou en Boland, maar ik denk dat hij er wel voor gezorgd heeft dat ik door deze dikke pil heen ben gekomen. Al blijft hij een verwaande kwast.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte