Vergeefs zoeken naar verklaringen

Over De derde persoon van Thomas Heerma van Voss

Na twee romans is er nu IMG-20141012-WA0003een verhalenbundel van Thomas Heerma van Voss: De derde persoon. Vanaf het omslag staren verschillende ogen de lezer aan. Net als de hoofdpersonen, veelal niet in staat tot echt contact met een ander, een echt gesprek, beperken zij zich tot observeren. Heerma van Voss beschrijft het ongemakkelijke gevoel waarmee zijn personages in het leven staan. Om greep te krijgen op hun leven zijn ze op zoek naar ‘de kleinste details, snakkend naar patronen, verklaringen die zich niet openbaarden.’

Falend contact

De zeven verhalen hebben elk andere personages en een andere setting, maar vertonen thematisch grote samenhang. De personages in De derde persoon houden het liefst afstand tot anderen, of de ander nu hun inmiddels volwassen ongewenste zoon is of het meisje dat nooit een geliefde is geworden. Soms is de afstand noodgedwongen zoals bij de cipier die van de ter dood veroordeelde gevangene maar niet te horen krijgt waarom deze met zijn kapmes een groep kinderen te lijf is gegaan of de zoon die zijn vader in coma toespreekt. Beiden verzinnen hun eigen antwoorden op de vragen die ze hebben om toch tot een verklaring te komen van het ‘waarom’.

Heerma van Voss beschrijft het falende contact met een mooi gevoel voor ironie: hij maakt de lezer deelgenoot van de gedachten en overpeinzingen van zijn personages waar misschien logica in zit, maar waarvan je weet dat ze tot de verkeerde beslissingen leiden. Bijvoorbeeld in het verhaal ‘Bedankt voor uw medewerking’, waarin Egbert met de zoon die hij nooit had willen hebben in een talkshow op televisie geconfronteerd wordt met zijn vermeende kilheid:

Egbert moet iets laten zien. Pijn. Verdriet. Rancune. Onvervalste woede desnoods, zolang er maar enige emotie zichtbaar wordt. Maar Egbert heeft daar helemaal geen zin in. Hij zit hier niet om te doen wat het programma van hem wil, hij hoeft zijn kant van het verhaal helemaal niet zo nodig te belichten. Nee, hij is hier omdat zijn enige kind dat heeft gevraagd, gesmeekt. Omdat kleiner dan 0,1%, hoeveel jaren hij ook wacht en wat hij ook doet, nooit hetzelfde zal worden als 0%.

Observeren

Thomas Heerma van Voss weet zijn personages met een aantal details goed neer te zetten en hun angst voelbaar te maken.

Het sterkst zijn de verhalen ‘Monoloog’ en ‘Schuilen’, waarin jongens, ik schat ze ergens in de twintig, aan het woord komen. De verhalen hebben veel overeenkomsten: beide jongens zien een relatie met een meisje door hun vingers glippen, maar zijn niet in staat dit te voorkomen. In het eerste verhaal gaat het om een vriendschap (was het maar meer!), in het tweede om een liefdesrelatie. Beide jongens compenseren hun onvermogen tot contact met een welhaast obsessieve drang om alles over de ander te weten te komen, het liefst nog via online profielen.

Ik controleerde wanneer S. voor het laatst online was geweest. Op WhatsApp, op Facebook. De tijden noteerde ik ook. Wat voor kwaad kon het? En gaandeweg, het gebeurde vanzelf, reconstrueerde ik vrijwel alle uren die we zonder elkaar doorbrachten.

Thomas Heerma van Voss weet met name in deze twee verhalen zijn personages met een aantal details goed neer te zetten en hun angst voelbaar te maken. Via een enkele opmerking van deze S. maakt hij duidelijk hoe aandachtig de (naamloze) jongen uit het verhaal naar zijn vriendin luistert. Zelf praat hij weinig, maar alles wat S. zegt, registreert hij met precisie: ‘”Hij weet gewoon veel over de ins en outs van de arbeidsmarkt,” zei S. Zo’n zin ontregelde mij dagenlang. Ik begreep niet hoe S. zoiets serieus kon zeggen. Het kon niet anders of Rob was verantwoordelijk voor deze taal.’

Observeren is ook wat de hoofdpersoon in het openingsverhaal ‘De massagesalon’ doet. Vanuit zijn kamer kijkt hij naar de klanten die naar binnen gaan bij de erotische massagesalon tegenover hem in de steeg. Veilig vanachter het glas beziet hij het woordeloze spel tussen potentiële klant en het meisje. Het spel fascineert hem en hij verzint het verhaal van de bezoekers: waar ze vandaan komen en waarom ze naar binnen gaan.

Er is geen plaats waar ik nu liever zou willen zijn dan hier, alleen op mijn bed. Verheugd bekijk ik mijn aantekeningen, de biografie die ik zojuist heb opgetekend, al die andere biografieën. Als ik naar buiten ga, zal ik zien wat er niet klopt, zal ik ontdekken hoeveel van mijn notities nergens op slaan, hoe vruchteloos mijn verzonnen verhalen zijn, maar zolang ik blijf liggen bepaal ik de waarheid.

Thomas Heerma van Voss - De derde persoonOok hier de vergeefse zoektocht naar patronen en verklaringen. De verhalen van de jongen in dit verhaal mogen dan vruchteloos zijn, de verhalen van Thomas Heerma van Voss zijn dat zeker niet. Toegeven, niet alle verhalen in De derde persoon zijn even sterk. De personages komen niet altijd scherp in beeld waardoor hun problematiek minder voelbaar wordt. Dit valt door de grote thematische overeenkomsten des te meer op. Maar vaak genoeg betoont Thomas Heerma van Voss zich net zo’n scherp observator als zijn personages.

Thomas Heerma van Voss – De derde persoon
paperback, 188p.
1e dr. Uitgeverij Thomas Rap

Deze bespreking is geschreven voor Recensieweb en ook aldaar te lezen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte