Schuldig kinderspel

Over Het beroep van mijn vader van Sorj Chalandon

sorj chalandon het beroep van mijn vaderWelke keuze heb je als kind? Kun je je ouders ook níet vertrouwen? In Het beroep van mijn vader blikt de Franse schrijver en journalist Sorj Chalandon via zijn alter ego Émile terug op zijn jeugd. Het was een jeugd die gedomineerd werd door zijn paranoïde en agressieve vader, André Choulans. Aanvankelijk lijken diens anekdotes over zijn carrière als zanger of voetballer nog gewoon sterke verhalen. Ernstiger wordt het als hij zegt ook spion te zijn geweest en adviseur van president Charles de Gaulle. Wanneer André zich verraden voelt door De Gaulle, maakt hij op een ochtend van zijn twaalfjarige zoon ook een geheim agent: ‘Sta op, rebel!’

Het is eind april 1961, de krant France-Soir kopt ‘Militaire coup in Algiers’. Op het journaal veroordeelt De Gaulle deze putsch van de dissidente generaals. In 1958 hadden de pied-noirs, de Franse Algerijnen, De Gaulle aan zijn verkiezings­overwin­ning geholpen. Ze hoopten dat hij de onafhan­kelijk­heid van Algerije zou tegenhouden. André voelt zich verraden en sympathiseert met de terreurbeweging OAS, de Organisation de l’Armée Secrète.

Het is pijnlijk te beseffen dat de roman gebaseerd is op Chalandons eigen jeugd

Als eerste opdracht van zijn vader moet Émile de naam van generaal Salan op muren schrijven om zo hun steun uit te drukken aan de oprichter van de OAS. Via zijn vader krijgt Émile ook opdrachten van de Amerikaanse agent Ted, die zijn verrichtingen voor de organisatie nauwgezet volgt. Meer opdrachten volgen die steeds minder onschuldig zijn, zoals het bezorgen van dreigbrieven. Helemaal opgenomen door zijn rol, betrekt Émile een klasgenootje erbij. Zonder medeweten van zijn vader begint Émile hem opdrachten te geven.

Terreur

In het grootste deel van Het beroep van mijn vader schrijft Chalandon vanuit het perspectief van het kind. Hij overtuigt hiermee en dat geeft de roman zijn dramatiek. Als lezer heb je al snel door dat André aan waanvoorstellingen lijdt en zijn gezin terroriseert. Door de opdrachten die hij zijn zoon geeft gaat het op school met Émile steeds slechter, waarvoor hij hem afranselt. Ook zijn vrouw krijgt het te verduren wanneer ze bij uitzondering een keer naar een concert gaat. Ook dat ziet André als verraad.

Het is pijnlijk te beseffen dat de roman gebaseerd is op Chalandons eigen jeugd. Een jeugd met een moeder die niet bij machte is haar zoon te beschermen tegen het geweld van haar man – en zichzelf ook niet. En tegelijk zie je Émile zoeken naar de liefde en erkenning van zijn vader. En hoe ver hij ook wil gaan voor zijn vader, klappen zijn het enige dat hij krijgt.

Ik huilde. Niet van de pijn, maar om de onrechtvaardigheid. Mijn kaakbeen deed zeer, mijn tanden. Ik zwoer het. Ik had nooit iets over hem of over Ted of over wat dan ook verteld. Ik had De Gaulle in mijn eentje willen vermoorden. Ik had hem willen verrassen. Hem een plezier willen doen. Zodat hij trots op me zou zijn.

Het enige dat Émile houvast geeft in zijn jeugd is zijn tekentalent. Later, eenmaal volwassen, wordt hij restaurator. Wanneer zijn eigen zoon naar school gaat en het beroep van zijn vader moet invullen, probeert hij te begrijpen wat een restaurator is: ‘schilder op zieke schilderijen’. Het maakt een schrijnend contrast met Émiles eigen jeugd. Maar de laatste hoofdstukken maken duidelijk dat André hem er niet onder heeft gekregen. Wat bijzonder is gezien de thuissituatie in zijn jeugd: ‘In ons gezin was er geen huidcontact. De lippen van de een raakten maar zelden de wang van de ander. We meden zelfs elkaars blik.’

Deze recensie verscheen eerder op Literair Nederland en is ook aldaar te lezen.

Sorj Chalandon - Het beroep van mijn vader | vert. Kris Lauwereys en Isabelle Schoepen | paperback, 256p. | 1e dr. Atlas Contact

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte