Franse verkiezingen

Over Onderworpen van Michel Houellebecq

Michel Houellebecq OnderworpenMarine Le Pen of Emmanuel Macron? Zondag is de tweede ronde van de Franse presidents­verkiezing. Na hun nederlaag in de eerste ronde haastten François Fillon en Benoît Hamon zich een stemadvies uit te brengen voor Macron. De middenkandidaat: voor vele Fransen een acceptabele keuze, in ieder geval beter dan stemmen op het Front National. Maar stel nu eens dat er in de tweede ronde alleen twee extreme kandidaten zijn. Wie kies je dan? Dat is precies het scenario dat Michel Houellebecq uitwerkt in zijn roman Onderworpen.

Houellebecq gebruikt zijn romans als middel om de toekomst te verkennen. In Onderworpen voert hij een gedachte-experiment uit met de presidentsverkiezing van 2022. Na de eerste ronde hebben de Fransen de keuze uit Marine Le Pen van het Front National of Mohammed Ben Abbes, de leider van het (fictieve) Moslim­broeder­schap. Dat is nog eens een andere keuze dan aanstaande zondag! Le Pen verliest en Frankrijk wordt langzaam getransformeerd in een islamitische staat.

Voor Onderworpen heeft Michel Houellebecq gekozen voor zijn archetypische hoofdpersonage. François heet hij ditmaal, professor in de literatuur aan de Sorbonne, gespecialiseerd in het werk van Joris-Karl Huysmans. Uiteraard van middelbare leeftijd, weinig illusies meer en hij eet vooral uit de magnetron of iets afgehaalds. Zijn relaties duren meestal niet langer dan een jaar. Ieder jaar opnieuw laat hij zijn oog vallen op een nieuwe studente. De enige om wie hij echt lijkt te geven is de joodse Myriam, die het islamitische Frankrijk niet afwacht en met haar familie naar Israël verhuist.

Bekering

‘Elke samenleving heeft haar zwakke punten, haar wonden. Leg je vinger op de wond, en druk goed hard.’ Zo omschreef Houellebecq zijn literaire programma dat hij roman na roman uitwerkt. Al in eerdere romans beschreef hij het einde van de Franse cultuur; in deze roman wordt die onder de nieuwe president Ben Abbes echt overboord gezet. Meer bedekkende kleding op straat en polygamie wordt toegestaan – dat zijn de meest in het oog springende veranderingen. Zo ziet François, op bezoek bij een collega, een volwassen vrouw in de keuken de heerlijkste gerechten klaar­maken, en ontdekt hij later ook nog een jong meisje voor in bed; ze is net vijftien. Minder zichtbaar voltrekken zich verdergaande veranderingen.

Voorafgaand aan de verkiezingen zijn er rellen in Frankrijk, maar nadat Ben Abbes als president gekozen is, worden de veranderin­gen zonder slag of stoot geaccepteerd. Houellebecq laat zien hoe dicht de zucht naar traditionele waarden van extreem rechts bij de islam staat. Heel wat personages nemen moeiteloos een nieuw geloof aan. Ook François moet deze keuze maken. Het einde geeft geen uitsluitsel – het is geschreven in de voorwaar­delijke wijs – maar hij lijkt klaar om zich te bekeren. Net zoals zijn studie-object Huysmans zich bekeerde tot het katholicisme, vooral uit praktische overwegingen.

De islam als redding van de ten dode opgeschreven Westerse cultuur? Is het werkelijk het nieuwe bezielde verband waar we behoefte aan hebben? Eenduidige antwoorden hoef je als lezer overigens niet te verwachten. Ironie en ernst lopen daarvoor te veel door elkaar heen. De terugkeer naar religie – en wat voor een! – maken dit toekomst­beeld interes­sant, deels althans, want voor een groot deel serveert de schrijver niets nieuws. Zowel zijn hoofdpersoon als kritiek op onze huidige maatschappij mogen inmiddels bekend verondersteld worden.

Voorspelling

Op de dag dat Onderworpen in Frankrijk verscheen, werd de aanslag gepleegd op de redactie van Charlie Hebdo. Op de voorkant van het laatste nummer stond Michel Houelle­becq afgebeeld als profeet. Natuurlijk, een spotprent over de islam. Maar de schrijver wordt wel vaker een profeet genoemd. Bijvoorbeeld naar aanleiding van zijn roman Platform (2001) waarin een aanslag wordt gepleegd op een vakantieresort door moslim­extremisten, nog voordat er daadwerkelijk een bom afging in een hotel op Bali en het Westen werd opgeschrikt door aanslagen.

‘Kortom, Cassandra stond voor onheils­voorspel­lingen die telkens uitkwamen, en gezien de feiten had het er veel van weg dat het centrumlinkse journaille alleen maar de verblinding van de Trojanen herhaalde,’ staat er in Onderworpen. Is de roman een voorspelling die ook uit zal komen? Wordt over vijf jaar een moslim als president gekozen? In Houellebecqs roman is hij de opvolger van François Hollande na twee termijnen. Die voorspelling komt in ieder geval niet uit.

Michel Houellebecq - Onderworpen | vert. door Martin de Haan | gebonden, 234p. | 1e dr. De Arbeiderspers

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte