Eén jaar écht gelukkig

Over De Saamhorigheidsgroep van Merijn de Boer

Merijn de Boer - De SaamhorigheidsgroepHet omslag van de nieuwe roman van Merijn de Boer toont een blote vrouw in de wei. Achter haar twee koeien. Het is de foto die gebruikt is voor de beroemde verkiezings­poster van de PSP in 1971. De Boers roman speelt zich af in een vergelijkbaar milieu van linkse idealisten, zij het in de jaren tachtig. Wanneer zijn oude vriend Bronno hem komt opzoeken in New York, komen bij diplomaat Bernhard herinneringen boven aan deze tijd. Meer dan dertig jaar geleden maakte hij deel uit van de Saamhorigheidsgroep. Eigenlijk was hij niet zo idealistisch, paste er ook niet echt bij, maar nu realiseert hij zich dat die periode, decennia geleden, de enige écht gelukkige tijd in zijn leven was.

De Saamhorigheidsgroep heeft echt bestaan. De ouders van Merijn de Boer waren er lid van. Het was een clubje van Haarlemse idealisten dat allerlei projecten onder­steunde, veelal in de derde wereld. Daartoe stonden ze tien procent van hun inkomen af aan de groep. Het was een hechte groep die vaak samenkwam voor wandelingen en samen op vakantie ging. De Boer vond de naam de Saamhorigheidsgroep onover­troffen en heeft hem daarom gebruikt, maar de groep en de leden in zijn gelijknamige roman zijn fictie. Het geeft hem de vrijheid om eens flink uit te pakken – en dat doet hij!

Karikatuur

Deels is het beeld dat De Boer geeft van deze groep karikaturaal. Linkse gekkies die tijdens duinwandelingen hun kleren uittrekken en beginnen te volksdansen (lekker vrij in de natuur!). Idealisten die zich meer bekommeren om de wereld en alle onrecht ver weg dan om hun eigen kinderen. Zachtaardige theedrinkers die elke bijeenkomst beginnen met een knuffelronde, new-agemuziek en wierook. Het zorgt voor uiterst grappige beelden en scènes, zoals die ook in De Boers eerdere romans en verhalen zaten.

De Boer laat ook niet na melding te maken van alle haardrachten. De kabouterbaard van Bronno, de staart van Tristan – ook uitstekend neushaar blijft niet onvermeld. Het zijn beschrijvingen die doen denken aan de wereldverbeteraars bij Nescio:

‘In de kolonie van Van Eeden hadden we misschien kunnen gaan, maar toen we op een Zondag er heen waren geloopen, vier uur gaans, toen liep daar een heer, in een boerenkiel, met dure gele schoenen, kolombijntjes te eten uit een papieren zak, blootshoofds, in innige aanraking met de natuur, zooals dat toen genoemd werd, en z’n baard vol kruimels.’

Enige hypocrisie is de leden van de Saamhorigheidsgroep overigens niet vreemd. Ze zijn bijvoorbeeld fel tegen autogebruik. Bernhard verzwijgt zijn auto voor de anderen en wanneer ze hem er een keer mee betrappen, spreken ze er schande van. Ze rijden echter maar wat graag met hem mee naar de camping in Frankrijk. Of wanneer Felix een flinke erfenis krijgt, wordt er vergaderd of dit niet bij het inkomen hoort waarvan hij dan ook tien procent moet afdragen. Bronno bepleit dit vurig, maar vergeet voor het gemak dat de kwestie of dit ook bij het inkomen hoort in het geheel niet speelde toen hijzelf een erfenis(je) kreeg.

Gelukkig

De Saamhorigheidsgroep vormde een wat apart clubje waar Bernhard eigenlijk niet tussen paste. En toch was het jaar dat hij erbij hoorde de periode uit zijn leven waarin hij écht gelukkig was. Merijn de Boer lijkt de groep te bespotten door ze wat karikaturaal te beschrij­ven, maar tegelijk geeft hij de groep veel menselijks mee. Het maakt De Saamhorig­heids­groep tot zijn beste boek tot nu toe. In zijn eerdere romans bleven de personages wat oppervlakkig, nu geeft hij ze veel meer reliëf.

De groepsleden zijn oprecht verwelkomend naar Bernhard en nemen hem op in hun midden. Ondanks de verschillen tussen Bernhard en de anderen, ervaart hij een oprechte vriendschap en betrokkenheid. Iets wat hem in zijn leven na de Saamhorig­heids­groep niet meer is overkomen, elke paar jaar wisselend van standplaats. Zijn vrouw Misaki en hij vormen een prima koppel, maar van liefde lijkt nauwelijks sprake. Van intimiteit al helemaal niet. Wanneer hij na jaren de groep weer ziet op een verjaardag, valt hem op hoe gelukkig ze allemaal zijn, ondanks dat er van hun idealen niets terecht is gekomen – weer een aardig plagerijtje van de schrijver.

Liza

Het is natuurlijk een beetje apart dat Bernhard, veel meer een estheet dan idealist, zich aansluit bij deze groep. De anderen accepteren hem omdat hij een vriend van Felix is, maar waarom wil Bernhard zelf bij de Saamhorigheidsgroep horen? De Boer maakt het aannemelijk met het oudste motief dat er is: de liefde. Meteen bij de eerste bijeenkomst raakt hij betoverd door Liza. Zij is de vrouw van Tristan, wat een en ander ingewikkeld maakt. Ingewikkeld, maar misschien niet onmogelijk.

Merijn de Boer wisselt in zijn roman per hoofdstuk van gezichtspunt. Zo krijg je als lezer de belevingen van alle personages mee. Dat levert komische situaties op, zeker wanneer het de onwetendheid van Tristan betreft. Hij is de enige die niets weet van wat zich allemaal afspeelt tussen Bernhard en Liza. Maar het zorgt er ook voor dat je ieders gedachten en verwachtingen kent, wat de misverstanden des te pijnlijker doet voelen.

Het grootste deel van De Saamhorigheidsgroep gaat over de vraag wat Bernhard met zijn liefde voor Liza aanmoet. En wat wil zij? Dertig jaar later denkt Bernhard terug aan deze periode. Ineens realiseert hij zich wat hij zijn hele leven gemist heeft. Was een relatie tussen hem en Liza ooit mogelijk geweest? Zo’n vraag die maar beter niet in je kop kan zitten.

Merijn de Boer – De Saamhorigheidsgroep | paperback, 396p. | 1e dr. Querido

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte