Soms duurt het lang voor ik eraan toe kom om een bepaald boek te lezen. In dit geval was het geloof ik wel een paar jaar. Nu dan toch, eindelijk, maar wat heet – veel andere bezigheden lieten weinig tijd voor lezen. Zodoende las ik dit boek nogal gefragmenteerd: nu eens een hoofdstuk, dan weer een paar pagina’s. Het is een manier van lezen die eigenlijk wel goed bij het boek past. A visit from the goon squad houdt namelijk het midden tussen een roman en een verhalenbundel. Ieder hoofdstuk vertelt het verhaal van weer een ander personage, maar gaandeweg komen de hoofdpersonen uit het ene hoofdstuk weer terug als bijfiguur of passant in een ander. Zo grijpen alle hoofdstukken in elkaar en vormen ze een verhaal van verschillende levens die anders lopen dan gepland, in het ongerede raken. ‘Time is a goon, right?’.

Boek als een caleidoscoop

Het is jammer dat uitgerekend nu mijn pick-up in reparatie is. In A visit from the goon squad beschrijft Jennifer Egan de muziekindustrie, bands en concerten zo aanstekelijk dat je zin krijgt om er een plaat bij op te zetten. In het begin volg je een groep scholieren en hun band The Flaming Dildos in San Francisco, eind jaren zeventig: Bennie Salazar, Scotty, Jocelyn en Rhea. Ze ontmoeten de coke snuivende platenbaas Lou, die de mentor van Bennie zal worden. Als muzikant zal Bennie het niet ver schoppen, maar hij maakt wel carrière als platenbaas bij Sow’s Ear Records, waar Sasha zijn assistent wordt.

Sasha is ook een personage om wie anderen weer heen cirkelen. We leren haar eerst kennen als kleptomane op een date met Alex, die jaren later weer met Bennie een concert voor Scotty organiseert. Tegen die tijd kan Alex zich nog maar met moeite herinneren dat hij ooit een date had met Sasha, net zoals Sasha zich dan wellicht ook niet meer herinnert dat het Scotty was die (ook inmiddels jaren nadat ze elkaar uit het oog hadden verloren) Bennie weer eens op kwam zoeken met een vis die hij in East River had gevangen.

Zo zijn er relaties tussen vele, zo niet alle personages in A visit from the goon squad, soms subtiel gevormd door niet meer dan een locatie. East River is namelijk niet alleen de plaats waar Scotty een vis vangt, maar het is ook de plek waar Rob, een studievriend van Sasha verdrinkt op een nacht als hij gaat zwemmen met Drew, de latere man van Sasha. Jennifer Egan schrijft op deze manier een caleidoscopisch boek waarin hoofd- en bijfiguren steeds in wisselende groepen in beeld komen.

Literatuur in smart art

Stilistisch zit A visit from the goon squad erg goed in elkaar. Schijnbaar moeiteloos wisselt Egan in ieder hoofdstuk van vertelstem en perspectief: nu eens een derde persoon, dan weer eerste en zelfs – ja, probeer het maar eens – een tweede persoon enkelvoud, zonder dat dit moeilijk of gewild aandoet. Bij Egan komt het gewoon, achteloos bijna, over.

En alsof alle experiment met vertelperspectief nog niet genoeg is, heeft Egan ook een heel hoofdstuk in Powerpointslides gemaakt. Voor wie, zoals ik, goed thuis is in het programma, is het een heerlijk feest der herkenning. Want denk niet dat Egan nu gewoon zinnen onder elkaar heeft gezet met bullet points, nee, ze maakt gretig gebruik van alle figuurtjes en smart art die het programma rijk is en construeert daarmee hele dialogen. En dit alles – wederom – vloeiend zonder dat het al te gewild over komt.

Goon squad

Nineteen eighty is almost there, thank God. The hippies are getting old, they blew their brains out on acid and now they’re begging on street corners all over San Francisco. Their hair is tangled and their bare feet are thick and gray as shoes. We’re sick of them.

Constante tussen al die verschillende verhalen en personages is het verstrijken van de tijd. En zoals het einde van het ene tijdperk een nieuw tijdperk inluidt, een tijd voor een nieuwe generatie, komt ook daaraan een einde, bruut als een goon squad:

Three children. The oldest, Nadine, is almost my age when I met Lou. Seventeen, hitchhiking. He was driving a red Mercedes. In 1979, that could be the beginning of an exciting story, a story where anything might happen. Now it’s a punchline. “It was all for no reason,” I say.

Dat klinkt minder hoopvol dan het boek eigenlijk is. Want Bennie mag dan niets meer begrijpen van de nieuwe muziek, hij is het die in samenwerking met anderen, jongeren, een concert organiseert voor Scotty – uitgerekend de oude Scotty – dat een groot succes is bij verschillende generaties.

En datzelfde doet ook Egan. Behalve in Powerpoint schrijft ze ook in sms-taal. Ze springt van hot naar her, schrijft vanuit meerdere perspectieven, wisselt het het ene personage voor het andere. Ik vind het passen in deze tijd met de alomtegenwoordige meerstemmige media. En en daarmee laat ze zien dat die goede oude roman nog steeds niet uit de tijd is.

Jennifer Egan – A visit from the goon squad
paperback, 340 p.
Anchor Books, 1e dr.