De Inge Lohmark in mij

Over Der Hals der Giraffe van Judith Schalansky

Judith Schalansky - Der Hals der Giraffe‘Cherchez votre place de travail, mais d’abord, les absents.’ Zo begon mijn leraar Frans altijd de les als we een onverwachte overhoring hadden. Gevreesde woorden, waarna we de tafeltjes iets uit elkaar moesten schuiven. Maar eerst nog de presentielijst, waarbij de docent het leuk vond om namen die je op zijn Frans uit kón uitspreken ook daadwerkelijk op zijn Frans uit te spreken.

Hij had wel meer van die gewoontes, er langzaam ingesleten gedurende zijn vele jaren voor de klas. De Tweede Fase, waarbij het vak werd opgesplitst in Frans 1 en Frans 2, gecombineerd met het Studiehuis, moet hem een gruwel zijn geweest. Weinig geïnteresseerde leerlingen die ook niet echt meer een taal hoefden te leren… Hoe anders was dat vroeger, toen er nog keihard werk­woords­vervoegingen gestampt werden – passé composé, conditionel. Dat ik nog best een beetje Frans kan dank ik niet aan het onderwijssysteem. Misschien dank ik het wel aan die strenge leraar Frans, fossiel uit een andere tijd.

Ook Inge Lohmark, lerares in Der Hals der Giraffe van Judith Schalansky, is zo’n fossiel. Maar wat een heerlijk personage toch! Lerares van de oude stempel, volstrekt niet meer geschikt voor deze tijd, maar tegelijkertijd realiseer je je ook dat er een beetje Inge Lohmark in jezelf zit.

Aber Inge Lohmark gehörte nicht zu den Lehrern, die am Ende des Schuljahres einknickten, nur weil sie bald ihr Gegenüber verlieren würden. Sie hatte keine Angst davor, so ganz auf sich gestellt in die Bedeutungslosigkeit abzurutschen. Einige Kollegen wurden, je näher die Sommerpause rückte, von geradezu zärtlicher Nachgiebigkeit heim­gesucht. […] Eine Inflation guter Noten, der Hochverrat am Prädikat Sehr gut. Und erst die Unsitte, Endjahresnoten abzurunden, um ein paar hoffnungslose Fälle in die nächste Klasse zu hieven. Alsob damit irgendjemanden geholfen wäre.

Der Hals der GiraffeEnerzijds krijg je medelijden met haar leerlingen, aan de andere kant is het volstrekt begrijpelijk dat mevrouw Lohmark niets moet hebben van de zoveelste onderwijs­vernieuwing. Ze krijgt het verwijt nog klassikaal les te geven. Ja, hoe anders? Ook moeten haar lessen dichter bij de werkelijkheid blijven. Dichter bij de werkelijkheid blijven, maar wel het doden van dieren voor snijpractica verbieden.

Was jetzt alles nicht mehr erlaubt war. Von wegen Tierversuche. Was sollte daran Quälerei sein? Die Tiere waren doch tot? Studienobjekte. Forschungszwecke. Experimente. Ein befruchtetes Ei vom Rotlicht ausbrüten lassen. Es öffnen, um den Herzschlag zu sehen. Lampe aus. Beweis erbracht.

Survival of the fittest

Inge Lohmark is lerares biologie op het – jawel – Charles Darwin College, dat ironisch genoeg binnenkort zal moeten sluiten. De school kan niet meer overleven door een tekort aan leerlingen. Niet alleen op school speelt de struggle for life, het hele leven van Inge Lohmark wordt beheerst door darwinisme. Ook in haar klas ziet ze goede leerlingen en de zwakken die hen ophouden. Hoe eerder je deze kwijt bent, hoe beter. Van domme leerlingen moet mevrouw Lohmark niets hebben:

Na klar, Sterntaler. Nicht nur dumm, sondern auch vorlaut. Die kam wirklich vom Mund.
Sie drehte sich weg zum Fenster.
‘Nicht jeder Gedanke verdient es, artikuliert zu werden.’ Jetzt umdrehen.
‘Tabea, sollten Sie auf dem Gymnasium bleiben wollen, prüfen Sie bitte in Zukunft, ob Sie wirklich etwas Substanzielles zum Unterricht bei zu tragen haben.’
Mitten ins Gesicht.
‘Und zwar bevor Sie den Mund aufmachen.’

Wanneer haar auto bij de garage is, moet Inge Lohmark met de bus naar huis, net als een aantal van haar leerlingen. Buiten schooltijd wil ze niets met hen te maken hebben, helemaal niet als er gedonder is:

Sie hatten das Opfertier Ellen im Visier. Es galt das Faustrecht. Wenn sie so mutlos schaute, brauchte sie nicht zu wundern. Es gehörte immer zwei dazu. Sie hörte schon die Jammereien: Frau Lohmark! Frau Lohmark. Aber da war sie bei ihr an der falschen Adresse. Zum Opfer machte man sich immer nur selbst.

de geordende wereld volgens de wetten van de biologie biedt misschien minder houvast dan Inge Lohmark denkt

Medelijden met het zwakke dier heeft Inge Lohmark niet, maar beetje bij beetje laat Judith Schalansky doorschemeren dat die geordende wereld volgens de wetten van de biologie misschien minder houvast biedt dan Inge Lohmark denkt. Ze geeft les over erfelijkheid en nageslacht, maar hoewel ze een dochter heeft, is ze geen goede moeder. Aan het eind van het boek begrijp je waarom dochter Claudia haar moeder niet meer spreekt.

En ook is haar huwelijk met Wolfgang nou niet echt goed te noemen. Inge Lohmark vindt het prettig dat ze niets meer tegen elkaar hoeven te zeggen en Wolfgang is de hele tijd op zijn – wat een heerlijke ironie – struis­vogel­boer­derij. ‘Sie sehen, niemand – kein Tier, kein Mensch – kann ganz für sich allein existieren,’ doceert Lohmark haar leerlingen, maar zelf lijkt ze aardig op weg. En als er één les is die Inge Lohmark zelf nog moet leren, dan is het wel dat je je moet aanpassen om te overleven.

Schalansky_Quallen

Zo versteend als Inge Lohmark waren mijn leraren niet, maar herkenbaar is het type zeker. Niet in de laatste plaats omdat iedereen – of laat ik voor mezelf spreken: ik – wel eens het idee heeft: met deze mode doe ik even niet mee. Een van die modes is bijvoorbeeld het e-book en wat dit betreft bevind ik mij dan in het goede gezelschap van Judith Schalansky. ‘Sie sind sexy, ehrlich gesagt,’ die papieren boeken.

En niet alleen is zij schrijfster,  ze ontwerpt ze ook. Al twee van haar boeken zijn bekroond als mooiste boek van Duitsland. Schalansky wil laten zien dat papieren boeken, juist nu ze bedreigd worden – net als sommige diersoorten – de zinnen kunnen prikkelen. Een mooie letter, uithangend uitgelijnd en mooie illustraties – nooit gedacht dat ik het ooit zou zeggen, maar zelfs als Taschenbuch is Der Hals der Giraffe prachtig!

Ook leuk: Judith Schalansky leest voor met speciale ‘mevrouw Lohmark’-stem.

Judith Schalansky - Der Hals der Giraffe. Bildungsroman | paperback, 222 p. | 6e dr. Suhrkamp

In het Nederlands is dit boek verschenen bij Signatuur onder de titel De lessen van mevrouw Lohmark

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Blijf op de hoogte