Een mooie boekhandel met een ruime voorraad. En een koffiehoek waar je lekker kunt zitten met een boek om te kijken of je het wat vindt – daar geloof ik echt wel in, hoor. Daar gaan mensen echt wel naartoe. Zo ongeveer omschreef een vriend eens zijn ideale boekhandel. Nu mag je me een pessimist vinden, maar ik vroeg hem waar dat allemaal van betaald moest worden. Je moet goede klanten hebben om op jaarbasis uit te komen. Hoeveel boeken hijzelf kocht? Ongeveer twee. Per jaar. En meestal via internet. Er is best reden voor enig pessimisme in het boekenvak. En of Gabrielle Zevin daar met haar ‘onvergetelijke liefdesverklaring aan boeken’, De verzamelde werken van A.J. Fikry, boekhandelaar, daar verandering in brengt, vraag ik me af.
A.J. Fikry, boekhandelaar van het bekende type
En toch hebben veel mensen – en kennelijk ook zij die je er zelden tot nooit ziet – een heel romantisch beeld bij de boekhandel. Natuurlijk zijn er van die kleine onafhankelijke boekhandeltjes, met zo’n eigenwijze, gepassioneerde eigenaar. En soms kunnen ze er nog van leven ook. A.J. Fikry, hoofdpersoon in Gabrielle Zevins roman, is zo’n figuur. Zijn boekhandel Island Books loopt matig tot slecht, zeker sinds zijn vrouw Nic een paar jaar geleden is overleden. Fikry is boekhandelaar van het bekende type: zeer strak omlijnde ideeën over wat goede en wat slechte boeken zijn, ouderwets, en lang niet altijd even vriendelijk voor zijn klanten.
De achterflap meldt:
Het leven zit A.J. Fikry niet mee. Zijn vrouw is overleden, de omzet van zijn boekhandel daalt zienderogen, en nu is zijn kostbaarste bezit, een zeldzame dichtbundel, uit zijn woning ontvreemd. Zelfs de prachtige boeken waarmee hij zich dagelijks omringt, geven hem geen plezier meer. Langzaam maar zeker zakt Fikry weg in een isolement waaruit zelfs de charmante Amelia, vertegenwoordiger van een kleine uitgeverij, hem niet kan halen. Als op een dag een mysterieus pakket in zijn boekhandel verschijnt, krijgt Fikry de kans om opnieuw te beginnen.
Als het een film was zou je die kijken onder een dekentje op de bank met een flinke reep chocola binnen handbereik.
Wie een boek schrijft over boeken, een boekhandelaar of -winkel kan volgens mij al snel rekenen op de sympathie van zijn lezers. Die hoeft niet veel meer te doen; het onderwerp heeft al een enorme aantrekkingskracht op lezers. En eerlijk gezegd doet Gabrielle Zevin ook niet veel meer. Wie de achterflap heeft gelezen kan de rest wel raden. Het ‘pakketje’ is een te vondeling gelegde baby, Fikry ontfermt zich over haar, brengt haar de liefde voor het lezen bij en vindt daarin ook zelf weer vreugde. De norse boekhandelaar die het liefst wordt gemeden door de bewoners van het dopje, wordt weer vrolijk, de mensen komen graag weer boeken kopen en – natuurlijk – Fikry en Amalia krijgen een relatie.
Groots is het boek niet, wel een good read voor een druilerige middag. Als het een film was zou je die kijken onder een dekentje op de bank met een flinke reep chocola binnen handbereik. Het is het soort boek dat zich goed leent voor de omschrijvingen die je doorgaans tegenkomt bij de boekentips in de Viva.
Zevin schrijft makkelijk, vlot en ook heus met humor, maar om het boek met plezier uit te lezen moet je Zevin wel behoorlijk wat vergeven. Neem deze zin: ‘Later, als ze ouder is, zal ze wel wat meer over haar moeder gaan nadenken.’ Vind ik niet helemaal passend bij een kleuter. Ook blijven de personages erg vlak, die Zevin overigens vaak via vergelijkingen met boeken beschrijft: ‘Als Jenny een boek was, zou ze een paperback zijn die zo uit de doos komt – geen ezelsoren, geen waterschade, geen vouwen in de rug. A.J. zou de voorkeur hebben gegeven aan een duidelijk doorleefde maatschappelijk werkster.’
Liefdesverklaring aan boeken
De verzamelde werken van A.J. Fikry, boekhandelaar mag een ‘onvergetelijke liefdesverklaring aan boeken’ heten, ik vraag me toch af of de boeken hier zo blij mee moeten zijn. Wie dit boek leest, kan zich met recht afvragen waar boeken toe dienen. En waarom zijn we eigenlijk zo gecharmeerd van een boekhandel? Gabrielle Zevin construeert namelijk een flinke tegenstelling tussen boeken enerzijds en het ‘echte leven’ anderzijds. Na de dood van zijn vrouw vluchtte A.J. Fikry in de literatuur, maar het maakte hem een cynische zak; pas door een baby gaat hij weer openstaan voor de mensen om hem heen.
Een dergelijke tegenstelling is onzinnig, schrijft Julian Barnes in zijn essay A life with books: ‘Life and reading are not seperate activities. The distinction is false […]. When you read a great book, you don’t escape from life, you plunge deeper into it.’ Volgens mij zit hier een waarheid in, maar nergens krijg je het idee dat de personages in deze roman dieper in het leven duiken door het lezen. En ook ikzelf als lezer van deze roman krijg dat idee niet.
Gabrielle Zevin – De verzamelde werken van A.J. Fikry, boekhandelaar
paperback, 221p.
z.d. Atlas Contact