‘Een turbulente en hectische tijd als deze vraagt om rust, reflectie, overzicht en werkelijke verbinding, om meer te weten te komen. Om dieplezen. Romans bieden die mogelijkheid.’ Aan het woord is Philip Huff in zijn essaybundel Het verdriet van anderen. Deze bundel leest als een persoonlijke leesgeschiedenis van Huff, waarin hij de boeken die het meest voor hem betekend hebben verbindt met zijn eigen leven. Hij wisselt stukken over literatuur af met een verslag van zijn tijd in het ziekenhuis voor een hartoperatie en de reis die hij daarna naar Nieuw-Zeeland maakte. De grote vraag in deze bundel is wat literatuur voor betekenis heeft.
Het nut van lezen
Naar aanleiding van Het verdriet van anderen organiseerde Spui25 onlangs een avond over de betekenis van lezen, of nog wat scherper gesteld: lezen en empathie (een korte impressie van de avond is overigens hier te zien). Huff betoonde zich een aimabele jonge schrijver die weigert pessimistisch te zijn over literatuur. Net als interviewster Marja Pruis had ik voor deze avond eens bijgehouden wat Huff allemaal schrijft over literatuur in Het verdriet van anderen. Een greep:
De waarde van literatuur (…) ligt in de intensiteit van taal én in het betekenisvolle verhaal, in de ontmoeting met anderen en met ons wereldbeeld.
Een goed boek plaatst de lezer in de schoenen (of in de buurt) van die ander en maakt het menselijk lijden invoelbaar. To go deeper, beneath what people said (and these judgments, how superficial, how fragmentary they are!). Woolfs Mrs Dalloway lezen is een handeling verrichten die compassie mogelijk maakt. Het legt de grondslag voor de mogelijkheid anderen te begrijpen en tot een afgewogen oordeel te komen.
(…) proza is er om de lezer van zijn denkautomatismen te bevrijden, of hem dan op zijn minst bewust te maken van deze onnadenkende routinehandelingen. En lezen is oefenen in telkens opnieuw kijken.
Tja, ben ik geneigd te denken: de les die Philip Huff uit deze roman haalde, is inderdaad niet te missen.
Moeilijk om mee oneens te zijn, maar het zijn dan ook weinig verrassende gedachten die Huff hier formuleert, en op meerdere plaatsen in iets andere bewoordingen herhaalt. Na het lezen van Het verdriet van anderen bleef toch vooral een licht gevoel van teleurstelling over. Had hij nou hiervoor een hele bundel geschreven?
Ook waar Huff zijn meest geliefde boeken bespreekt, blijkt hij lang niet altijd een vreselijk scherp lezer. Een boek dat grote indruk op de jonge Huff heeft gemaakt is Into the wild van Jon Krakauer. Die waargebeurde roman leerde Huff dat het mogelijk is om van het pad af te wijken dat voor je bedacht was door ouders, je omgeving en het milieu waarin je bent opgegroeid. Huff groeide op in het Gooi, Chris McCandless, de hoofdpersoon in Into the wild, in een nette Amerikaanse suburb. Maar in plaats van het leven te leiden zoals zijn ouders, rijk en succesvol, besloot McCandless weg te lopen, de wildernis in. Hij reisde kriskras door Amerika, om uiteindelijk in Alaska te proberen te overleven, in de barre natuur weg van andere menselijke invloeden. Tja, ben ik geneigd te denken: de les die Philip Huff uit deze roman haalde, is inderdaad niet te missen.
Gammel bruggetje
Ik ben erg voor een persoonlijke literatuurbeschouwing, maar mij is meermaals ontgaan waar nou de meerwaarde lag van bijvoorbeeld zijn hele reisverslag naar Nieuw-Zeeland. In veel gevallen zijn de bruggetjes die Huff maakt wel erg gammel, bijvoorbeeld wanneer hij een van essays begint met te vertellen dat hij in Gisborne is geweest, de eerste grote plaats na de datumgrens, om dan verder te gaan over de tijdsequentie van gebeurtenissen in een roman.
In de laatste paar essays in Het verdriet van anderen schrijft Philip Huff aanmerkelijk interessanter over boeken dan in het begin – helaas een beetje alsof hij een lange warming-up nodig had. Te vaak miste ik scherpe observaties en interessante gedachtegangen. Huff legt veel nadruk op het verband tussen literatuur en zijn leven, maar liever had ik gelezen hoe de boeken zijn denken hadden beïnvloed.
Philip Huff – Het verdriet van anderen
paperback, 223p.
1e dr. De Bezige Bij